Als een kwetsbare persoon en iedereen in zijn of haar omgeving weet wat belangrijke gebieden zijn in zijn/haar leven, in welke behoeften goed functioneren op deze belangrijke gebieden voorziet en wie kan handelen op het moment dat er iets gebeurt op deze gebieden, dan kan het ontstaan van verward gedrag mogelijk worden voorkomen.
Mijn Stabiliteitskaart is een tool die een persoon en zijn omgeving (familie, vrienden, hulpverleners) kunnen helpen antwoord te geven op bovenstaande vragen. Mijn Stabiliteitskaart is van en voor de persoon zelf, om in zijn eigen woorden met iedereen die hij wil, te kunnen delen wat goed (stabiel) functioneren voor hem inhoudt, zodat deze mensen kunnen handelen op het moment dat die stabiliteit mogelijk wordt bedreigd door een levensgebeurtenis.
Mijn Stabiliteitskaart is ontwikkeld door onderzoekers en beleidsmedewerkers van de GGD’en met input van hulpverleners welzijnswerkers en ervaringsdeskundigen.
Het project beoogde een tool te ontwikkelen die een schakel vormt tussen de signalering en preventie.
Uit een verkennend literatuuronderzoek bleek dat de mate waarin een ingrijpende levensgebeurtenis een ontwrichtende werking heeft op het functioneren varieert tussen personen en o.a. afhankelijk is van eerdere ervaringen, coping-mechanismen en de mate waarin een sociaal netwerk en/of steunsysteem hierop in kan spelen. Het ordenen van levensgebeurtenissen naar ernst en invloed is niet haalbaar gebleken door de variatie tussen mensen in de mate waarin gebeurtenissen als ernstig worden beoordeeld en verschillen in hoe mensen reageren op ingrijpende levensgebeurtenissen. Er zijn wel meetinstrumenten ontwikkeld die ingrijpende levensgebeurtenissen in kaart brengen en daarvoor levensgebeurtenissen categoriseren in algemene dimensies zoals huisvesting, werk en opleiding, financiën, en familie. Situationele factoren zijn dan factoren die betrekking hebben op deze gebieden waarop een verandering een aanleiding kan zijn van destabilisatie van het functioneren dat mogelijk kan leiden tot verward gedrag. Welke situationele factoren belangrijk zijn is grotendeels individueel bepaald en hangt samen met de kracht en kwetsbaarheid (coping, uiting en ervaring) en beschikbaarheid van hulp en ondersteuning. Voor veel cliënten uit kwetsbare doelgroepen zal een combinatie van situationele factoren bijdragen aan het stabiel kunnen functioneren. Het geheel van situationele factoren op de levensgebieden vormen gezamenlijk een individueel stabiliteitsprofiel.
Het eerste concept van dit stabiliteitsprofiel gecombineerd met een methode om stabiel functioneren in kaart te brengen door middel van positieve gespreksvoering is in april 2018 voorgelegd aan hulpverleners, cliëntvertegenwoordigers en ervaringsdeskundigen (n = 9) uit de (openbare) GGZ, daklozenopvang, psychosociale hulpverlening en politie. Hoewel deelnemers oordeelden dat preventief signaleren meerwaarde kan hebben in de hulpverlening aan kwetsbare personen, gaven zij aan weinig toegevoegde waarde te zien in een tool die preventieve signalering faciliteert. De deelnemers waren gewend integraal te kijken naar het functioneren van cliënten en wisten welke levensgebieden belangrijk zijn voor een cliënt. Bovendien meende de focusgroep over voldoende tools te beschikken voor signalering en monitoring van ingrijpende levensgebeurtenissen, zoals signaleringsplannen en de crisiskaart. De focusgroep adviseerde om het concept voor te leggen aan hulpverleningsketens voor minder kwetsbare doelgroepen, waar integraal werken en crisisinterventie minder prominent onderdeel zijn van de dagelijkse werkzaamheden.
De werkgroep van de samenwerkende GGD-en heeft op basis van deze aanbevelingen het concept preventieve signalering verder uitgewerkt in een aansprekend instrument alvorens het voor te leggen aan professionals werkzaam in de welzijnssector. De uitwerking bestond uit het clusteren van gebieden en factoren die betrekking hebben op specifieke aspecten van het (situationeel) functioneren en het formuleren van handvatten om een positief gesprek te kunnen voeren waarbij het perspectief van de cliënt centraal staat. De verbetering van vorm en inhoud resulteerde in de eerste versie van de Stabiliteitskaart.
Professionals en (ervarings-) deskundigen op het gebied van Sociaal werk, Participatie- en buurtwerk, maatschappelijk werk, sociaal Raadsliedenwerk (SRW) en ouderenwerk (n = 5) namen deel aan een tweede focusgroep in maart 2019. Deelnemers aan deze focusgroep waren positief over de Stabiliteitskaart. De cliëntgerichtheid, de focus op wat goed gaat, versterking van de eigen regie en het normenvrij zijn werden als positieve aspecten benoemd. Toepassingsmogelijkheden werden gezien in preventieve huisbezoeken van (onder andere) kwetsbare ouderen en ter afsluiting van crisisinterventie- en stabilisatie trajecten. Het instrument kan dan aan de cliënt meegegeven worden en biedt inzicht in de basis voor herstel. Verschillende verbeteringen met betrekking tot taal, format en inhoud werden voorgesteld. Daarnaast is de naam van de tool veranderd in Mijn Stabiliteitskaart om impliciet te communiceren dat deze tool voor en van de cliënt is. Tevens is Mijn Stabiliteitskaart om het taalgebruik beter aan te laten sluiten op de doelgroep, in mei 2019 beoordeeld door cliëntvertegenwoordigers, ervaringsdeskundigen en experts vanuit MEE Amstel en Zaan en MEE Gelderse Poort.
De bruikbaarheid van de Mijn Stabiliteitskaart is onderwerp van een pilot-implementatie bij verschillende organisaties in Nederland. De tool en gesprekshandleiding worden door ambulant hulpverleners, ouderwerkers en preventiemedewerkers gebruikt bij cliënten uit hun doelgroep. Tijdens de ontwikkeling is gebleken dat digitalisering de bruikbaarheid en gebruiksvriendelijkheid kan bevorderen. Zowel het onderzoek naar implementatie als de digitalisering van Mijn Stabiliteitskaart worden voortgezet na afloop van de ZonMw-subsidieperiode.
Verward gedrag is een situationele definitie, een tijdelijke toestand waarin een persoon verkeert die al dan niet tot een kwetsbare groep behoort. Een deel van de populatie van personen met verward gedrag is niet eerder in beeld is geweest bij de (langdurige, integrale) zorg- en hulpverlening. Een ander deel van de populatie bestaat uit personen die lange tijd, misschien marginaal, maar wel stabiel functioneren met langdurige zorg en ondersteuning (bijvoorbeeld personen met huisvestingsproblemen, ernstige schuldenproblemen, psychiatrische problemen en/of verslavingsproblemen). Deze groep heeft een verhoogd risico voor het vertonen van verward gedrag.
Dit project is gericht op het identificeren van situationele factoren die bijdragen aan het overgaan van een stabiele situatie naar een verwarde situatie binnen de kwetsbare, langdurig zorg- en ondersteuningsafhankelijke groep. Deze factoren worden opgenomen in een stabiliteitsprofiel waarmee hulpverleners in de 1e en 2e lijn van de zorgketen kunnen signaleren wanneer een gebeurtenis op een voor het individu relevante factor plaatsvindt en preventief kunnen handelen om het ontstaan van verward gedrag te voorkomen. Dit project is daarmee gericht op bouwsteen 2 (Preventie en levensstructuur) van de persoonsgerichte aanpak voor verwarde personen.
De tool voor identificatie en het management van situationele factoren wordt ontwikkeld op basis van literatuur, expertopinie en interviews met cliënten. De bruikbaarheid voor bepaald door toepassing in zorgketens in verschillende GGD-regio’s. De meerwaarde met betrekking tot het bevorderen van de stabiliteit van kwetsbare groepen en het voorkomen van verward gedrag wordt bepaald door ketens/ regio’s die de tool gebruiken te vergelijken met regio’s die de tool niet in gebruik hebben genomen. Preventieve interventie mogelijkheden per regio worden geïnventariseerd en gedeeld met deelnemende en geïnteresseerde GGD’en. Door de samenwerking van GGD’en en GGD-GHOR Nederland in dit project is een brede implementatie van de te ontwikkelen tool mogelijk en wordt kennis gedeeld tussen de lokale aanpakken in de betrokken regio’s.