De Academische werkplaats Zwangerschap en Geboorte als Regionaal Consortium Zwangerschap en Geboorte Zuidwest Nederland (RC) heeft in een onderzoeksproject (dossiernummer 0200-98-61) via verschillende deelstudies kennishiaten, vraagstukken en bestaande best practices uit de praktijk van de geboortezorg in kaart gebracht. De uitkomsten van deze deelstudies zijn getoetst tijdens een veldraadpleging waarna nog twee veldraadplegingen zijn georganiseerd om vast te stellen welke thema’s en best practices de leden van het RC verder zouden willen ontwikkelen. Uit deze veldraadplegingen kwam naar voren dat de praktijk behoefte had aan meer structuur rondom de zorg voor zwangeren met psychosociale problematiek en verbetering van de samenwerking tussen geboortezorgprofessionals en Veilig Thuis. Op basis daarvan heeft het RC beoogd de samenwerking tussen geboortezorgprofessionals rondom zwangeren met psychosociale problematiek te structureren en de samenwerking met Veilig Thuis te borgen om zo bij te dragen aan de kwaliteit van de geboortezorg in de regio. Met behulp van de VIMP subsidie is een eerste stap gezet in het verspreiden en implementeren van resultaten en producten van het onderzoeksproject, zowel in de regio als daar buiten. Op dit moment kan worden gesteld dat de doelstelling van het VIMP project grotendeels is behaald. De ontwikkelde Blauwdruk Psychosociale Zorg en Samenwerking met Veilig Thuis is binnen de consortium regio op VSV niveau verspreid en grotendeels geïmplementeerd. Bovendien is er concrete interesse voor het implementeren van de Blauwdruk bij in ieder geval twee VSV’s buiten Zuidwest Nederland. Daarnaast is de scholing: ‘Werken met de Blauwdruk’ bij zeven van de negen VSV’s in de consortium regio succesvol georganiseerd. Tenslotte heeft ook een uitwisseling van kennis, resultaten en producten gericht op kwetsbare zwangeren met andere consortia plaatsgevonden. Zo zal de toolkit kwetsbare zwangeren die is ontwikkeld door consortium Noord Nederland een plek krijgen op de nieuwe consortium website.
Doel 1 implementatie van de blauwdruk op VSV niveau:
De door het RC-projectteam ontwikkelde Blauwdruk Psychosociale Zorg en Samenwerking met Veilig Thuis is in zeven van de negen regionale VSV’s doorontwikkeld tot een operationeel zorgpad op VSV niveau.
Het implementatieproces in 7 stappen:
Stap 1: Tijdens een afspraak tussen het RC-projectteam en contactpersonen uit het VSV wordt de blauwdruk en bijbehorende werkwijze toegelicht. Het RC-projectteam stuurt voorafgaand de blauwdruk via de mail naar de contactpersonen.
Stap 2: De contactpersonen brengen vervolgens in kaart welke producten en diensten (Sociale Kaart) er in het eigen VSV gebied beschikbaar zijn m.b.t. psychosociale zorg en Veilig Thuis.
Stap 3: Het overzicht van deze producten en diensten (Sociale Kaart) wordt in overleg met het RC-projectteam geïntegreerd in de blauwdruk waardoor een eerste (concept) operationeel zorgpad voor het betreffende VSV ontstaat.
Stap 4: Om het (concept) operationeel zorgpad te toetsen op volledigheid én haalbaarheid vindt wederom een afspraak plaats tussen het RC-projectteam, de contactpersonen en bij voorkeur enkele andere sleutelpersonen uit het VSV. Het RC-projectteam, de contactpersonen en de sleutelpersonen stellen gezamenlijk een definitief zorgpad vast.
Stap 5: Eén van de contactpersonen presenteert het definitieve operationele zorgpad - tijdens een reguliere vergadering of ander geschikt gremium - aan het gehele VSV (desgewenst met ondersteuning vanuit het regionaal consortium).
Stap 6: Het VSV stelt het definitieve operationele zorgpad formeel vast. Tevens stelt het VSV een kort plan van aanpak op waarin werkafspraken worden gemaakt t.a.v. de implementatie van het operationele zorgpad met alle betrokken organisaties uit het VSV. Hiervoor dient het format van het regionaal consortium als leidraad.
Stap 7: De implementatie van de blauwdruk wordt regelmatig tussentijds geëvalueerd – en eventuele aanpassingen worden doorgevoerd – conform de afspraken zoals vastgelegd in het opgestelde plan van aanpak.
Doel 2 scholing – Werken met de blauwdruk:
Om het implementatieproces van standaard zorgpad (blauwdruk) naar operationeel zorgpad te ondersteunen, is in elk VSV een geaccrediteerde scholing aangeboden aan een multidisciplinaire groep van maximaal twaalf deelnemers bestaande uit leden van het VSV en collega (geboorte)zorgprofessionals (bv. gynaecologen, kraamverzorgenden, aandachtsfunctionarissen, maatschappelijk werk). De scholing is gericht op het werken met het operationeel zorgpad om zo de inbedding van het ontwikkelde zorgpad in de zorgpraktijk te ondersteunen. Daarnaast is er specifiek aandacht voor de kernpunten uit de blauwdruk: kwetsbaarheid, psychosociale problematiek, middelen gebruik (wat is het, hoe herken je het?) en staat de samenwerking met Veilig Thuis centraal (rol en functioneren Veilig Thuis, advies inwinnen of een melding doen?). Verder biedt de scholing praktische handvatten aan geboortezorgprofessionals voor communicatie met kwetsbare zwangeren en het omgaan met weerstand bij de cliënt. Bij het ontwikkelen van de scholing is ook input gevraagd en gebruikt vanuit het cliëntenpanel van het consortium.
Uiteindelijk heeft bij zeven van de negen VSV’s binnen de consortiumregio een scholing plaatsgevonden
Doel 3:
Het realiseren van uitwisseling van kennis, resultaten en producten met andere consortia die zich op kwetsbare zwangeren problematiek richten door één keer per kwartaal een dagdeel overleg te organiseren. Hieronder valt ook het uitwisselen van de toolkit kwetsbare zwangeren zoals ontwikkeld door consortium Noord Nederland.
Reflectie op het implementatietraject:
Het tijdsbestek van 1 jaar is kort gebleken voor het voltooien van de implementatie van de blauwdruk in de regionale zorgpraktijk. Dit komt met name omdat een operationeel zorgpad een document is waarin werkafspraken en verantwoordelijkheden worden vastgelegd en deze zullen in de toekomst wijzigen. De VIMP subsidie is daarom een heel mooie kans en start van een voortdurend traject. Nu is het aan het RC en de praktijk van geboortezorgprofessionals om hier verdere invulling aan te geven in de toekomst.
Ondanks het bestaande netwerk van het RC in de praktijk van de geboortezorg in de regio blijkt dat je voor implementatie van een project behoorlijk afhankelijk bent van personen uit de lokale organisatie (VSV’s) die veel energie willen steken in het project. Het is voor het slagen van het project van belang dat dit personen zijn die functioneel beslissingsbevoegd zijn binnen een organisatie. Als zorgverleners zonder mandaat heel enthousiast zijn over een product zoals de blauwdruk, maar geen beslissingsbevoegdheid hebben, dan is het heel lastig om het implementatietraject te starten omdat er dan onvoldoende mogelijkheden en steun zijn vanuit de organisatie.
Het Regionaal Consortium zwangerschap & geboorte Zuidwest Nederland (RC) is een kennisinfrastructuur met een gelijkwaardige bijdrage van alle bij de geboortezorg betrokken partijen vanuit onderwijs, onderzoek, beleid en praktijkperspectief.
Bij het opzetten van het RC is aan partijen gevraagd welke kennishiaten en vraagstukken er in de praktijk leefden. Op basis hiervan is met alle partners gezamenlijk een onderzoeksproject ontwikkeld dat zich richt op het verbeteren van gestructureerde zorg voor kwetsbare zwangeren.
Van een kwetsbare zwangere is sprake bij:
1. Het gelijktijdig bestaan van medische EN niet-medische risico's voor een ongezonde zwangerschap;
2. Het aanwezig zijn van 1 of meer manifestaties van psychiatrie, psychosociale problemen of verslavingsproblemen (incl. roken en drinken);
3. Gebrek aan middelen (resources) van allerlei aard om problemen op te lossen, zoals: individuele competenties, materiele middelen, sociaal netwerk (lage SES).
We willen de resultaten en ontwikkelde producten van het RC graag verder verspreiden en implementeren.
Te verspreiden en implementeren producten:
Binnen het RC is een blauwdruk ontwikkeld voor het verlenen van gestructureerde zorg voor zwangeren met psychosociale problematiek inclusief de samenwerking met Veilig Thuis. Deze willen we doorontwikkelen tot een zorgpad voor alle VSV's in Zuidwest Nederland (n=10) en voor 3-5 VSV's buiten ons RC die hiervoor een verzoek – inclusief een plan van aanpak voor verdere inbedding – bij ons indienen.
Hierbij gebruiken we de resultaten van onze studies (projectresultaten) om succesvolle implementatie van gestructureerde zorg voor kwetsbare zwangeren zo goed mogelijk te waarborgen.
We willen de ontwikkelde toolkit voor kwetsbare zwangeren van consortium Noord Nederland vertalen naar ons RC door plaatsing op onze website.
Doelstellingen:
Doel 1:
De ontwikkelde blauwdruk voor gestructureerde zorg voor zwangeren met psychosociale problematiek inclusief de samenwerking met Veilig Thuis wordt doorontwikkeld tot een zorgpad voor de VSV’s in Zuidwest Nederland (n=10) en voor 3-5 VSV's buiten het RC.
Doel 2:
Het aanbieden van één scholing per VSV van het RC voor maximaal 12 personen gericht op het werken met het zorgpad om zo de inbedding van het ontwikkelde zorgpad te ondersteunen.
Doel 3:
Het realiseren van uitwisseling van kennis, resultaten en producten met andere consortia die zich op kwetsbare zwangeren problematiek richten door 1x per kwartaal een dagdeel overleg te organiseren. Hieronder valt ook het uitwisselen van de toolkit kwetsbare zwangeren zoals ontwikkeld door consortium Noord Nederland.
Doelgroep:
De toekomstige gebruikers van het ontwikkelde zorgpad zijn geboortezorgprofessionals (eerstelijns verloskundigen, klinisch verloskundigen, gynaecologen, kraamverzorgenden, kinderartsen) en hun samenwerkingspartners bij kwetsbare zwangeren problematiek. Deze samenwerkingspartners verschillen per VSV, maar worden bij het ontwikkelen van het zorgpad op VSV niveau in kaart gebracht.
Omdat de blauwdruk is ontwikkeld als gevolg van een vraag uit de regio om gestructureerde zorg voor kwetsbare zwangeren te realiseren én bovendien samen met de praktijk is ontwikkeld, is er een groot draagvlak.
Kernboodschap:
We willen bereiken dat op VSV-niveau gestructureerde zorg voor kwetsbare zwangeren verbetert. Bovendien willen we dat de samenwerking tussen geboortezorgprofessionals en Veilig Thuis bij de zorg voor kwetsbare zwangeren verbetert.
Dit willen we doen door de ontwikkelde blauwdruk te vertalen in een zorgpad per VSV en aan ieder VSV in de regio een scholing aan te bieden. Het VSV schrijft hiervoor een kort plan van aanpak.
Met het ontwikkelde zorgpad en de scholing willen we professionals:
- ondersteunen bij het inbedden van het ontwikkelde zorgpad in de dagelijkse praktijk binnen het VSV
- beter toerusten als het gaat om zorg verlenen voor kwetsbare zwangeren
- goed toerusten in het werken met het zorgpad
- de gelegenheid bieden om hun kennis, vaardigheden en attitude over kwetsbare zwangeren problematiek te verbeteren
- praktische handvatten geven voor de communicatie met kwetsbare zwangeren en mbt melden bij Veilig Thuis
Tot slot willen we
- producten van andere consortia verspreiden binnen ons consortium
- door ons ontwikkelde producten verspreiden bij andere consortia
- na een jaar evalueren hoe de VSV’s werken met het zorgpad en hoe de daadwerkelijke inbedding in de dagelijkse praktijk is
Evaluatie:
Het RC evalueert of de doelen zijn bereikt door:
- het afnemen van een interview per VSV om na te gaan tot op welke hoogte het door het VSV geschreven plan van aanpak is gerealiseerd.
- te toetsen of ieder VSV van het RC en 3-5 VSV's elders in Nederland een zorgpad hebben
- na te gaan of ieder VSV van het RC de scholing heeft gevolgd.
- te toetsen of de ontwikkelde website van het regionaal consortium Noord Nederland is vertaald naar het RC
- na te gaan in hoeverre door RC ontwikkelde producten landelijk zijn verspreid
Hiervan wordt een eindverslag geschreven.