Preconceptiezorg draagt bij aan het bevorderen van een optimale zwangerschap(suitkomst), maar toekomstige ouders zijn moeilijk bereikbaar. Het doel van dit project is het bereik onder toekomstige ouders te verhogen, en het bevorderen van een goed geïnformeerde keuze over gezond zwanger worden. Dit beoogden we te realiseren in de regio Leiden, via:
- lessen op ROCs (1.5 uur) door een verloskundige over Soa’s, anticonceptie, tienermoederschap en gezond zwanger worden.
- de website nietofwelzwanger.nl, met informatie-op-maat over zwangerschap voorkómen, twijfel en gezond zwanger worden.
ROC-studenten maakten na de voorlichting (les en website) een beter geïnformeerde keuze over gezond zwanger worden dan vooraf. Daarnaast zijn studenten en docenten positief over de voorlichting; de les kreeg als gemiddeld rapportcijfer een 7,6 en de website een 7,2. Docenten beoordeelden de les met het rapportcijfer 8,9. Implementatie van de voorlichting in Nederland is een logische volgende stap.
DOEL EN METHODEN
Preconceptiezorg draagt bij aan het bevorderen van een optimale zwangerschap(suitkomst), maar toekomstige ouders zijn moeilijk bereikbaar. Het doel van dit project is het bereik onder toekomstige ouders te verhogen, en het bevorderen van een goed geïnformeerde keuze over gezond zwanger worden. Dit beoogden we te realiseren onder jonge meiden in de regio Leiden, via:
- lessen op ROCs (1,5 uur) door een verloskundige over Soa’s, anticonceptie, tienermoederschap en gezond zwanger worden. Tijdens de les warden leerlingen geattendeerd op de website nietofwelzwanger.nl.
- de website nietofwelzwanger.nl, met informatie-op-maat over zwangerschap voorkómen, twijfel over zwanger worden, en gezond zwanger worden.
RESULTATEN
EFFECTEN. Onder 298 ROC-leerlingen werd middels online enquêtes onderzocht of zij 4 tot 6 weken na afloop van de les(nameting) een beter geinformeerde keuze maakten over gezond zwanger worden ten opzichte van een week voordat zij de les ontvingen (voormeting).
ROC-leerlingen maakten na afloop van de voorlichting (les en website) een beter geïnformeerde keuze over gezond zwanger worden dan vooraf (t=3,06; p<,01). Tevens hadden leerlingen na de voorlichting een positievere intentie om maatregelen te nemen ten aanzien van gezond zwanger worden dan voor aanvang van de voorlichting (t = 2,02; p <,05). Ook hadden zij na afloop van de voorlichting enigszins meer kennis over gezond zwanger worden dan vooraf (t = 1,76; p =,08). Er werden geen significante verschillen tussen voor- en nameting gevonden op de attitude ten aanzien van gezond zwanger worden (t = 1,55; p =,12). Dit gebrek aan effect lijkt te zijn veroorzaakt door een plafond effect; ROC-studenten hadden bij aanvang al een zeer positieve attitude ten aanzien van gezond zwanger worden (gemiddelde = 4,38; standaard deviatie 0,13 op een schaal van 1 = negatief tot 5 = positief).
Voorlichting via ROCs door middel van lessen en nietofwelzwanger.nl heeft dus effect. ROC-leerlingen maakten door de voorlichting een meer geïnformeerde keuze over gezond zwanger worden en zij hadden een positievere intentie en enigszins meer kennis ten aanzien van het nemen van maatregelen om gezond zwanger te worden.
TEVREDENHEID OVER DE VOORLICHTING. Daarnaast zijn studenten en docenten positief over de voorlichting. Dit werd onderzocht middels een online enquête 4 tot 6 weken na afloop van de les op ROCs; de les kreeg van studenten als gemiddeld rapportcijfer een 7,6 en de website een 7,2. Studenten (N = 203) evalueerden de les als aantrekkelijk, leerzaam en duidelijk, en zij (N = 46) vonden de website aantrekkelijk, betrouwbaar en vonden er relatief nieuwe informatie. Docenten (N = 7) beoordeelden de les met het rapportcijfer 8,9.
GEBRUIK VAN DE WEBSITE. Ook werd het objectieve gebruik van de website (http://www.nietofwelzwanger.nl/) geëvalueerd met behulp van Google Analytics. Over een periode van een jaar (oktober 2015 t/m oktober 2016) werd de website 3.035 keer bezocht, waarvan 2.458 (81%) unieke bezoekers. Het bezoek is beperkt, maar dit is logisch omdat de prioriteit van het huidige onderzoek lag bij de implementatie van de les en website in de regio Leiden. Van de bezoekers keert 19% terug. De meeste gebruikers komen uit Nederland (63%) en wel uit de Randstad (Amsterdam, Utrecht, Leiden, Rotterdam). Dit is logisch gezien de implementatie op ROC scholen in de regio Leiden. Iets minder dan de helft van de bezoeker is vrouw (46%), en 34% heeft de leeftijd van 25-34 jaar, 28% is 18-24 jaar. Met betrekking tot de leeftijd lijkt dus zowel de jonge volwassene als de jonge ouder bereikt te worden. Paginabezoek wijst uit dat de gebruiker interesse heeft voor alle drie de centrale thema’s (zwangerschap voorkómen, twijfel over wel of niet zwanger worden, gezond zwanger worden). De meest bezochte pagina’s zijn de homepage, ‘hoe word ik gezond zwanger’ (en specifiek ‘wat moet je weten’, ‘informatie’), ‘twijfel over wel of niet zwanger worden’ (en specifiek ‘wat moet je weten’), en ‘hoe voorkom ik zwangerschap’ (en specifiek ‘feiten en fabels’).
CONCLUSIE EN AANBEVELING
Vanwege de positieve effecten op kennis, intentie en geinformeerde keuze, en de positieve evaluatie door studenten en docenten, is implementatie van de voorlichting over gezond zwanger worden in Nederland een logische volgende stap. Hiervoor is PR van de les en website essentieel. Voor de verspreiding van de website kan worden geleerd van positieve ervaringen van andere websites (bijv. www.sense.info) bijvoorbeeld door middel van de inzet de vloggers.
Alhoewel preconceptiezorg in belangrijke mate kan bijdragen aan het bevorderen van een optimale zwangerschap en uitkomst is het moeilijk stellen met kinderwens te bereiken. Dit wordt bemoeilijkt doordat deze groep niet eenvoudig te identificeren is. Gezocht moet worden naar innovatieve methoden om de doelgroep te bereiken zodat zij tot een geïnformeerde keuze komen om gebruik te maken van preconceptiezorg. Het is daarbij van belang dat aansluiting wordt gerealiseerd bij de belevingswereld, opdat aandacht en relevantie voor de (inhoud van de) interventie wordt vergroot. Het doel van dit project is het bereik van de groep toekomstige ouders te verhogen en dat zij op basis van een goed geïnformeerde keuze besluiten tot het al dan niet gebruik maken van preconceptiezorg. Hiertoe willen we informatie over preconceptiezorg inbedden in het bredere kader van seksuele gezondheid en vraaggestuurde informatie bieden op thema’s over dit onderwerp.
Dit beogen we te realiseren via twee strategieën, te weten:
- Via lessen op ROCs en informatieavonden op het CJG.
- Via een te ontwikkelen e-tool. De e-tool is bedoeld als brug tussen vindplaatsen (ROC en CJG) en aanbod (preconceptiezorg).
Het project is gestart in september 2013. Gestart is met focusgroepen om beter inzicht te krijgen in de thema’s die spelen bij jongeren met betrekking tot zwangersschap voorkomen en zwanger worden. Tevens is zo meer inzicht gekregen in het zoekgedrag van jongeren op internet. Vervolgens is gestart met de ontwikkeling van de e-tool. Deze bevindt zich momenteel in de laatste fase, waarbij opnieuw een gebruikerstest zal worden uitgevoerd. Zodra de e-tool gereed is zal worden gestart met het geven van lessen op het MBO en informatiebijeenkomsten op het CJG.
Preconceptiezorg (PCZ) vergroot de kans op een gezonde zwangerschap en is een belangrijke aanvulling op de zorg rondom zwangerschap en geboorte. Bij preconceptiezorg wordt op basis van ieders individuele behoefte zorg op maat geboden met als doel een optimaal verloop van de zwangerschap te bevorderen en de kans op de geboorte van een gezond kind te vergroten. Het gaat daarbij om voorlichting ten aanzien van leefstijl en voeding, arbeidsomstandigheden, counseling ten aanzien van prenatale onderzoeken, risicoselectie en (zo nodig) verwijzen voor onderzoek, behandeling of wijziging medicatie.
Alhoewel preconceptiezorg wordt aangeboden door verloskundigen, gynaecologen en huisartsen is het gebruik nog beperkt. Vooral vrouwen die al een specifieke vraag hebben komen voor preconceptiezorg, terwijl bekend is dat een goede voorbereiding op de zwangerschap voor iedereen en zeker voor laag opgeleiden van belang is.
Het doel van dit project is het bereik van de groep (laag opgeleide) toekomstige ouders te verhogen en dat zij op basis van een goed geïnformeerde keuze besluiten tot het al dan niet gebruik maken van preconceptiezorg. Hiertoe willen we informatie over preconceptiezorg inbedden in het bredere kader van seksuele gezondheid en vraaggestuurde informatie bieden op thema’s over dit onderwerp. Dit beogen we te realiseren via twee strategieën, te weten:
- Via lessen op ROCs en informatieavonden op het CJG. Informatie over PCZ wordt verstrekt in de bredere context van seksuele gezondheid. Deze plekken zijn gekozen omdat hier de doelgroep ‘toekomstige ouders’ te vinden is. Tijdens de lessen en informatieavonden wordt verwezen naar de Digiwijzer (zie hieronder)
- Via de te ontwikkelen e-tool Digiwijzer. De Digiwijzer is bedoeld als brug tussen vindplaatsen (ROC en CJG) en aanbod (preconceptiezorg). De Digiwijzer moet een veilige omgeving zijn waar de doelgroep op een voor hen geschikt moment informatie kan verkrijgen en vragen kan stellen zonder dat meteen duidelijk is voor de omgeving dat bijvoorbeeld kinderwens speelt. Zo beoogt de Digiwijzer individuele vragen van de doelgroep rondom seksuele gezondheidsthema’s op maat te beantwoorden en door te verwijzen naar relevante kanalen. Via de lessen en ook via andere (sociale) media (bv. sense, facebook, maroc.nl, kitatin.nl) wordt men geïnformeerd over de digiwijzer.
Om aansluiting met de doelgroep te realiseren en inbedding in de praktijk aansluitend bij de behoeften van intermediaire groepen, zullen beide groepen actief worden betrokken voorafgaande aan de ontwikkeling en tijdens de ontwikkeling zelf, en bij het pre-testen van conceptversies. Tot slot, zal succes van het project worden geëvalueerd aan de hand van het objectief en subjectief gebruik van de Digiwijzer, en de mate waarin de gebruikers een geinformeerde keuze rondom PCZ rapporteren. Tevens zal worden geregistreerd in welke mate er doorverwijzingen plaatsvinden naar andere websites en daadwerkelijke afspraken met verloskundigen worden gerealiseerd.