Achtergrond
De geboortezorg is volop in beweging. Om verloskundige samenwerkingsverbanden (VSV’s) te helpen zich verder te ontwikkelen als team heeft het Athena Instituut speciaal voor hen een handboek geschreven: ‘Gezonde geboortezorg met de dynamische leeragenda, Toolbox Reflectie en Actie voor verloskundige samenwerkingsverbanden’ (Lips, Schuitmaker, Droogers, Broerse, 2015). De toolbox beschijft een manier om gezamenlijk en gestructureerd te werken aan zelfreflectie, visievorming en het ontwikkelen van concrete acties.
Implementatieprogramma
Om deze aanpak verder in het veld te verspreiden en VSV’s zo te helpen bij het vormgeven van optimale (integrale) geboortezorg waarbinnen de cliënt centraal staat, heeft het Athena Instituut van september 2016 tot september 2017 een implementatieprogramma uitgevoerd. Hierin hebben VSV-vertegenwoordigers ervaring opgedaan met het werken met de toolbox en zijn zij ondersteund in hun rol als monitor en aanjager van het veranderproces binnen hun VSV. De stadia van reflectie, actie en evaluatie die de toolbox beschrijft werden in drie bijeenkomsten stapsgewijs doorlopen. Door gebruik van verschillende activerende werkvormen werd het proces levendig en ideeën concreet. De flexibele opzet maakte het voor ieder VSV mogelijk binnen het programma te werken aan zijn eigen vraagstukken en tegelijkertijd te leren van de problemen en oplossingen van andere VSV’s. Bovendien is de website www.gezondegeboortezorg ontwikkeld, waarop tips en tools te vinden zijn die (zowel deelnemende als niet-deelnemende) VSV’s kunnen helpen bij het oplossen van vraagstukken binnen hun VSV en op de werkvloer.
Conclusie
De vele (beoogde) veranderingen in de geboortezorg leggen grote druk op de zorgverleners in het veld. Dit project laat zien dat wanneer enkele mensen in een VSV zich opwerpen als kartrekker, er in korte tijd veel vooruitgang geboekt kan worden. De kracht van het programma zit hem in de combinatie van schriftelijk materiaal en persoonlijke begeleiding in de vorm van fysieke bijeenkomsten. Het toolbox-boekje en de website worden als begrijpelijk en waardevol gezien, maar de bijeenkomsten zijn doorslaggevend om hier ook daadwerkelijk mee aan de slag te gaan als VSV. De op concrete resultaten en directe toepassing gerichte aanpak hielp de deelnemende VSV’s hun doelen helderder te krijgen en bracht het proces om concrete acties te ondernemen in een versnelling, met zichtbaar resultaat.
In aanvulling op de al bestaande toolbox ‘Gezonde geboortezorg met de dynamische leeragenda’, is in dit implementatieproject de website www.gezondegeboortezorg.nl én een nieuw ondersteuningsprogramma voor verloskundige samenwerkingsverbanden ontwikkeld. De VSV’s die hieraan deelnamen hebben belangrijke, zichtbare stappen gezet in hun ontwikkeling en het programma heeft hieraan een sterke impuls gegeven. De op concrete resultaten en directe toepassing gerichte aanpak –ondersteund door activerende werkvormen- droeg bij aan het ontwerpen van nieuwe plannen en aan het versnellen van het in de praktijk brengen daarvan.
Misschien wel het belangrijkste inzicht dat de deelnemers kregen, was dat zij (als kartrekkers en over het algemeen ook bestuursleden binnen hun VSV) veel meer zouden moeten "halen in plaats van brengen". Allen gingen hierop actief aan de slag met achterbanraadpleging. Niet alleen kwam dit ten goede aan de wederzijdse betrokkenheid tussen de VSV-besturen en achterban, bovendien leverde dit in korte tijd een grote hoeveelheid ideeën op voor het aanpakken van problemen en doorvoeren van verbeteringen in het VSV. Voorbeelden hiervan zijn:
- Het uitzetten van vacatures met functieomschrijving om leden voor werkgroepen te werven, in plaats van toewijzen, om zo de meest gemotiveerde kandidaat te kunnen selecteren
- Het aanpassen van de middelen en wijze van communiceren, zoals: een kortere nieuwsbrief die meer to the point is; meer differentiatie in communicatiewijze en -middelen afhankelijk van de te bereiken doelgroep, etc.
- Een apart informatiemoment en -materiaal voor nieuwe medewerkers, met uitleg over wat het VSV doet en hoe het georganiseerd is (structuur, website en routing).
- Het regelen van accreditatie en het nadrukkelijk agenderen van belangrijke vakinhoudelijke punten om een grotere opkomst te krijgen bij VSV bijeenkomsten.
-Een buddyproject, ten behoeve van meer begrip en kennis en kortere lijnen tussen beroepsgroepen onderling.
De geboortezorg is volop in beweging. Eén van de speerpunten is het aanpakken van de discontinuïteit rondom zwangerschap en bevalling. De traditionele scheiding tussen de organisatie en uitgangspunten van de verschillende lijnen in de zorg kan leiden tot minder aandacht voor het gemeenschappelijk doel van de zorgprofessionals: de gezondheid van vrouw en kind en een goede ervaring van de vrouw en haar partner. Het versterken van samenwerking tussen professionals in de geboortezorg wordt gezien als een veelbelovende manier om de kwaliteit van de geboortezorg te verhogen.
Binnen het systeeminnovatie project Noordwest Nederland Op Eén Lijn bleek het werken met de dynamische leeragenda (DLA) een geschikt middel om professionals binnen verloskundige samenwerkingsverbanden (VSV's) samen te laten werken aan zelfreflectie, visievorming en het formuleren van concrete acties. Wel werd het werken met de DLA binnen dat project nog in hoge mate ondersteund door onderzoekers van het Athena Instituut. Om VSV's in staat te stellen zélf met de DLA te werken, en daarmee zowel de reikwijdte als het ervaren eigenaarschap te vergroten, heeft het Athena Instituut een toolbox ontwikkeld: ‘Lips, Schuitmaker, Droogers, Broerse. Gezonde geboortezorg met de dynamische leeragenda, Toolbox Reflectie en Actie voor verloskundige samenwerkingsverbanden. Amsterdam: Athena Instituut, 2015’. Dit handboek is speciaal ontwikkeld om VSV’s te ondersteunen zich verder te ontwikkelen als team, gericht op het vormgeven van een optimaal zorgproces waarbinnen de cliënt centraal staat. Het handboek beschrijft een participatieve actiemethode, om inhoudelijke resultaten te bereiken, maar ook om het verbeteren van de geboortezorg nadrukkelijk tot een project van de zorgverleners zelf te maken.
"Koude" implementatie, door het simpelweg beschikbaar stellen en verspreiden van de toolbox in zijn huidige vorm, blijkt echter nog niet voldoende handvatten te bieden om VSV's hiermee geheel zelfstandig te laten werken. Om dit in de toekomst wel mogelijk te maken heeft dit implementatieproject twee doelen. Ten eerste het implementeren van het werken met de toolbox, door VSV-vertegenwoordigers te trainen in het opnemen van de monitor-functie in het eigen VSV, met ondersteuning van de onderzoekers en een website met forum voor tussentijdse vragen en discussies. Ten tweede het doorontwikkelen van de toolbox, op basis van de ervaringen uit het veld, zodanig dat VSV's het werken met de dynamische leeragenda in de toekomst zonder externe ondersteuning kunnen inbedden als onderdeel van hun eigen werkwijze.
De meerwaarde voor VSV's is dat het werken met de dynamische leeragenda bijdraagt aan het intensiveren van het contact tussen VSV-leden, het gezamenlijk definiëren en afstemmen van doelen en het op gestructureerde wijze ondernemen van acties om deze doelen te verwezenlijken. De maatschappelijke meerwaarde hiervan is dat dit ten goede komt aan het verbeteren van de kwaliteit van de geboortezorg als zodanig.