Thuisgebruik van daglichtlampen in de basisverzekering ter bevordering van zowel (psychische) gezondheid, zelfredzaamheid en participatie van patiënten in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) alsook van een meer doelmatige en kosteneffectieve zorg.

Recente wetenschappelijke kennis vanuit hersenwetenschap, neurofysiologie en genetica geven een nieuwe kijk op het ontstaan en in stand houden van psychische problematiek. Neurobiologische verklaringsmodellen suggereren dat transdiagnostische inzetbaarheid van lichttherapie effectief is bij verstoringen van de biologische klok, seizoensgebonden en hormoongerelateerde problematiek. Het integreren van deze kennis in de klinische praktijk kan bijdragen aan positieve gezondheid, preventie van psychische aandoeningen en meer doelmatige en kosteneffectieve zorg. Lichttherapie wordt momenteel selectief toegepast bij seizoensgebonden depressieve stemmingsstoornissen in de intramurale setting, maar past binnen de Kaders van het programma Goed Gebruik Hulpmiddelenzorg. Het huidige projectvoorstel pleit voor toelating van daglichtlampen als hulpmiddel voor thuisgebruik tot het verzekerde zorgverzekeringspakket en voor uitbreiding van de richtlijn op basis van transdiagnostische biologische factoren (verstoring van biologische klok, seizoensgebonden en hormonale invloeden) die mensen niet alleen kwetsbaar maken voor het ontwikkelen van depressieve stemmingsstoornissen, maar ook voor andersoortige psychische stoornissen. Na de indicatiestelling door een psychiater kan een psycholoog of andere zorgverlener in de GGZ, psychoeducatie geven over transdiagnostische biologische factoren en behandeling met lichttherapie. Het werkingsmechanisme van lichttherapie bestaat uit het resetten van de biologische klok. Verschillende wetenschappelijke studies tonen aan dat stoornissen van de biologische klok en daaraan gekoppeld seizoensgebonden toename van klachtenpatronen behalve bij winterdepressies ook voorkomen bij een scala aan andere psychische stoornissen, zoals eetstoornissen, angststoornissen, verslavingsproblematiek, autisme, bipolaire stoornis, ADHD en schizofrenie, hetgeen een implicatie is voor een overlappend neurobiologisch substraat en effectieve behandeling met lichttherapie (o.a. Bron et al, 2016; Charrier et al, 2017; Lee et al, 2011; Such et al, 2018). Passend binnen het beleidsspeerpunt ‘diversiteit’ van ZonMw, is er wetenschappelijke evidentie voor een sterke overlap tussen premenstruele stemmingsstoornissen, die uiteraard specifiek zijn voor vrouwen, en seizoensgebonden depressieve stoornissen (Praschak-Rieder et al. 2001) en zijn er bij deze doelgroep neurofysiologische (o.a. hormonale) effecten van lichttherapie aangetoond (Parry et al. 2010). Door lichttherapie als behandeling van transdiagnostische factoren mee te nemen als extra behandelmodule naast bestaande behandelingen binnen de GGZ, is de verwachting dat er kostenbesparing optreedt door: 1) effectievere GGZ behandelingen: het positieve effect van lichttherapie treedt op binnen zo’n 2 weken, reguliere behandeling slaan sneller aan, behandelingen van kortere duur 2) terugvalpreventie: door het vergroten van zelfmanagement komen er minder mensen opnieuw in zorg 3) bijkomende fysieke gezondheidsbevordering: slaapproblemen vergroten het risico op o.a. obesitas, diabetes, kanker en coronaire hartziekte (Barandas et al 2015; Samuelssonet al 2017 & Trimbos). 4) bijkomende economische en maatschappelijke voordelen: maatschappelijke participatie neemt toe Referenties Barandas, R., Landgraf, D., McCarthy, M.J. & Welsh, D.K. (2015). Circadian Clocks as Modulators of Metabolic Comorbidity in Psychiatric Disorders. Current Psychiatry Reports, 17, 98. Bron T.I., Bijlenga, D., Kooij, J.J., Vogel, S.W., Wynchank, D., Beekman, A.T. & Penninx B.W. (2016). Attention-deficit hyperactivity disorder symptoms add risk to circadian rhythm sleep problems in depression and anxiety. Journal of Affective Disorders, 200: 74-81. Charrier, A., Olliac, B., Roubertoux, P. & Tordjman, S. (2017). Clock Genes and Altered Sleep–Wake Rhythms: Their Role in the Development of Psychiatric Disorders. International Journal of Molecular Sciences, 18(5), 938. Lee, H-J., Rex, K. M., Nievergelt, C.M., Kelsoe, J.R. & Kripke D.F. (2011). Delayed sleep phase syndrome is related to seasonal affective disorder. Journal of affective disorders, 133 (3), 573-579. Parry, B.L., Meliska,C.J., Sorenson, D.L,. Lopez, A., Martínez, L.F., Hauger, R.L. & Elliott, J.A. (2010). Increased sensitivity to light-induced melatonin suppression in premenstrual dysphoric disorder. Chronobiology International, 27(7), s1438-53. Praschak-Rieder, N., et al. (2001). Prevalence of premenstrual dysphoric disorder in female patients with seasonal affective disorder. Journal of affective disorders, 63 (1-3), 239-242. Samuelsson, L. B., et al. (2017). Sleep and circadian disruption and incident breast cancer risk: An evidence-based and theoretical review. Neuroscience and biobehavioral reviews, 84, 35-48. Schuch, J.B., et al. (2018). The role of CLOCK gene in psychiatric disorders: Evidence from human and animal research. American Journal of Medical Genetics, 177B, 181–198.