PATH maakt voorspellende moleculaire diagnostiek bij kanker eenduidig

Bijna alle Nederlandse pathologielaboratoria werken in één project samen aan een gelijkschakeling van voorspellende moleculaire analyses in de pathologie. Dat draagt bij aan de toepassing van precisiemedicijnen bij patiënten met kanker. Lieneke Steeghs, onderzoeker bij het PATH-project, vertelt over de stand van zaken. ‘De patiënt ziet er niets van, maar achter de schermen zijn we de diagnostiek constant aan het verbeteren.’

Dankzij de opmars van personalised medicine wordt het steeds belangrijker het tumor-DNA van individuele patiënten te analyseren op mutaties. Oncologen en longartsen gebruiken dit om te voorspellen of een patiënt wel of geen baat heeft bij een precisiemedicijn. Maar niet ieder Nederlands pathologisch laboratorium biedt dezelfde moleculaire analyses aan, waardoor niet iedere patiënt dezelfde mogelijkheden voor personalised medicine heeft. Om die mogelijkheden voor elke patiënt gelijkwaardig te maken, is een gecoördineerde aanpak nodig. Daarom werd in 2017 het PATH (Predictieve Analyse voor Therapie)-project opgestart: een samenwerkingsverband tussen 35 Nederlandse pathologielaboratoria, oncologen, longartsen, PALGA (het Pathologisch-Anatomisch Landelijk Geautomatiseerd Archief) en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).

Precisiemedicijnen voor elke patiënt

PATH heeft als doel de toegang tot precisiemedicijnen te optimaliseren voor elke patiënt met kanker, ongeacht het ziekenhuis waarin hij of zij wordt behandeld. Het project is gericht op de moleculaire analyses die belangrijk zijn voor therapiemogelijkheden voor deze patiënten. Want nu bestaat variatie in de testen die worden uitgevoerd, en soms worden deze zelfs helemaal niet gedaan. PATH-onderzoeker Lieneke Steeghs van het Radboudumc: ‘De uitslag van een analyse bepaalt voor een groot deel of een arts een precisiemedicijn wel of niet inzet. Als een test niet wordt uitgevoerd of niet lukt, dan komt een patiënt niet in aanmerking voor behandeling met bepaalde precisiemedicijnen.’ In PATH worden daarom de verslagen van de uitgevoerde tests bekeken en teruggekoppeld aan deelnemende laboratoria. Steeghs: ‘Zo kunnen we zien wat de variatie is tussen laboratoria, en kunnen we de meerwaarde bepalen van het testen van een breed spectrum aan moleculaire afwijkingen.’

Uitdaging

De hoeksteen van het project is PALGA, het Pathologisch-Anatomisch Landelijk Geautomatiseerd Archief. Dit bestaat uit alle pathologieverslagen en uitslagen van moleculaire analyses door klinisch moleculair biologen in de pathologie (KMBP’ers). Steeghs en haar collega’s gebruiken PALGA als bron voor het PATH-project. Maar bij die dataverzameling ligt een uitdaging, zegt Steeghs. ‘Zonder standaardisatie is het veel werk bruikbare data uit PALGA te halen, want ieder laboratorium heeft een eigen manier van rapporteren.’

Uniformiteit

Het PATH-project begon daarom met het uniformeren van de verslaglegging in PALGA. Dat gebeurt met een rapportagemodule om de moleculaire data op dezelfde manier vast te leggen in alle pathologielaboratoria. De module werd ontwikkeld in overleg met KMBP’ers. Een gebruiker van de module kan eenvoudig en eenduidig specificeren wat voor technieken hij heeft gebruikt, en welke genen hij heeft getest. Hoewel dat eenduidige data oplevert, vergt het een werkverandering. Steeghs: ‘Medewerkers van laboratoria moeten hun verslaglegging veranderen, iets dat ze al jaren op een bepaalde manier doen.’ Een PATH-medewerker biedt hen daarom ondersteuning bij het inrichten van de module. Daarnaast geven projectmedewerkers tijdens bijeenkomsten van de moleculaire pathologie informatie over de nieuwe manier van verslaglegging.

‘Medewerkers van laboratoria moeten hun verslaglegging veranderen, iets dat ze al jaren op een bepaalde manier doen.’

Analyseren en koppelen

Ondanks de uitdagingen op het gebied van dataverzameling ligt PATH op schema, zegt Steeghs. ‘Sinds het begin van het project, in 2017, heeft de focus gelegen op het ontwerp van de PALGA-module en het verzamelen van data uit PALGA. Die is gestart in oktober 2017 en loopt nog door tot deze zomer. Inmiddels zijn er heel wat gegevens verzameld en hebben de labs terugkoppelingen gekregen van de soorten mutaties bij hun eigen patiënten en die van alle in Nederland geteste patiënten.’ De rest van het project, dat tot het eind van 2020 loopt, staat in het teken van analyseren van de data, en het koppelen van deze data aan de klinische gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie. Dat is een databank, beheerd door IKNL, met daarin gegevens van kankerpatiënten uit heel Nederland.

Moeilijke mutaties

Steeghs: ‘Die koppeling levert een volledig overzicht op per tumortype: welke mutaties worden gevonden in de soorten kanker die in Nederland voorkomen, en hoe gaan behandelaars hiermee om bij de therapiekeuze?’ Daarnaast wordt de kennis gebundeld van moleculaire tumorboards (MTB’s): regionale besprekingen waarbij KMBP’ers, pathologen, longartsen en oncologen de moleculaire diagnostiek klinisch interpreteren. ‘De moleculaire diagnostiek wordt steeds belangrijker’, zegt Steeghs. ‘Er zijn steeds meer genetische kenmerken van kanker bekend, maar er worden ook steeds meer zeldzame en moeilijk te interpreteren mutaties gevonden.’ Met een kennisdatabank zoekt PATH verbinding tussen MTB’s, zodat de vertaling van test naar therapie soepel blijft verlopen.

Schat aan data

Hoewel de uitkomst van PATH niet in steen is gegrift, hoopt Steeghs dat het project bijdraagt aan de kennis over voorspellende moleculaire tests in de pathologie. ‘Voeren KMBP’ers elke nodige test uit, en nemen artsen de uitkomst ook mee in het behandeltraject van een patiënt? Zijn er verschillen tussen laboratoria en de toegepaste tests?’ Ze is ervan overtuigd dat de resultaten van PATH de waarde van personalised medicine bij kanker kan vergroten. ‘Bijna alle Nederlandse pathologielaboratoria doen met het project mee’, zegt Steeghs. ‘Ze willen samen vooruit. Mede daardoor hebben we toegang tot een schat aan moleculaire data.’

Op 15 maart vindt het PATH-symposium plaats in het Radboudumc te Nijmegen.

Het PATH-project is onderdeel van het Onderzoeksprogramma Personalised Medicine. In dit programma zoeken initiatiefnemers KWF Kankerbestrijding, Zilveren Kruis en ZonMw samen uit hoe de razendsnelle ontwikkelingen op het terrein van next generation  sequencing sneller bij de patiënt terecht kunnen komen. Aandachtsgebieden zijn kanker en zeldzame ziekten.

Meer informatie

Project Predictive Analysis for Therapy: PATH to Optimising Access to Personalised Cancer Therapy in the Netherlands
Programma Personalised Medicine
Themapagina Personalised Medicine
Bekijk het overzicht met artikelen en interviews vanuit het programma Personalised Medicine
Nieuwsbericht IKNL

Tekst: Koen Scheerders