Open up your Science, een ambitie met hindernissen

Mario Malički en Gerben ter Riet, gespecialiseerd in wetenschappelijke integriteit, namen de deelnemers mee in het open science proces dat leidt tot vernieuwing van de wetenschap. Daarbij waren transparantie en verbeterde kwaliteit de sleutelwoorden. Voor onderzoekers betekent dit dat er op een aantal punten in het onderzoeksproces nieuwe stappen moeten worden gezet. Deelnemers van de workshop gaven aan dat twee van deze verschillende stappen tot zorgen leiden: preregistratie en preprints.

Preregistratie: eigendom van ideeën

Vanuit de biomedische wetenschappen is er de angst om ‘gescooped’ te worden wanneer preregistratie (het publiceren van de doelstelling, opzet en methode) verplicht wordt. Door het delen van een goed idee met de rest van de wereld, is er een risico dat een andere onderzoeksgroep met meer en betere onderzoeksfaciliteiten (geld en mensen) het idee ‘pikt’ en de resultaten eerder publiceert. Het wordt dan moeilijk voor de onderzoeker die het idee gedeeld had, de resultaten gepubliceerd te krijgen. Deelnemers van andere disciplines deelden deze zorg niet, zij zagen het juist als een mogelijkheid om input te krijgen op hun onderzoek en een kans om de kwaliteit van hun project te verbeteren. Mario liet zien dat preregistratie vooral betekent het kenbaar maken van je onderzoek in algemene zin, zodat anderen globaal weten wat je gaat onderzoeken en dat jij als eerste het idee had. Het is ook mogelijk om een embargo op de presentatie van je preregistratie te zetten, dit voorkomt ‘scooping’. Preregistratie kan ook ‘research waste’ voorkomen, samenwerking versterken en het biedt patiënten de kans om mee te doen aan ‘trials’.

Preprint: voor- en nadelen

Tijdens de discussie bleek ook dat er binnen de verschillende onderzoeksvelden uiteenlopende opvattingen zijn over preprints. Een preprint is een ‘conceptpublicatie’ die openbaar gemaakt wordt voordat het in een ‘peer-reviewed’ tijdschrift verschijnt. Het voordeel hiervan is dat je je onderzoek en bevindingen openbaar maakt en met de input van andere wetenschappers je publicatie kunt verbeteren. Over dit punt waren vooral de aanwezige onderzoekers uit de geesteswetenschappen en de natuurwetenschappen positief. Andere deelnemers hadden ervaren dat een preprint in bijvoorbeeld arXiv, verhindert dat je een publicatie in een peer-review tijdschrift kunt publiceren. Reviewers en editors van sommige wetenschappelijke tijdschriften zijn dan van mening dat het artikel al gepubliceerd is. Dit is echter sterk aan het veranderen. Ook werd er opgemerkt dat het voordeel van preprints bij een grote sterke onderzoeksgemeenschap zeker aanwezig zal zijn (een preprint zal daar veel commentaar krijgen), maar bij een klein onderzoeksveld is de kans op input minder groot. Binnen de medische wetenschappen is preprint nog niet heel gebruikelijk.

Waardering van onderzoeksprestaties

De belangrijkste conclusie van de discussie waarin preprints, preregistratie, reporting guidelines, FAIR data en open access aan bod kwamen, is dat de kansen en bedreigingen van open science per discipline sterk verschillen. Dit kun je ook niet los zien van de beoordeling van de prestaties van onderzoekers die open science willen omarmen. De vraag is welke consequenties transparantie en openheid in alle fasen van hun onderzoek heeft voor hun track record (en daarmee de kans op financiering), in vergelijking met collega-onderzoekers die hun onderzoek niet transparant en open maken.

Plan S

Uiteraard kwam plan S ook aan de orde tijdens de workshop en leidde tot een flinke discussie tussen de deelnemers. Het laatste woord is hierover nog niet gesproken. Ook omdat cOAlition S eind november richtlijnen voor implementatie Plan S bekend maakte. Belanghebbenden kunnen van 27 november 2018 tot 1 februari 2019 reageren op de bekend gemaakte implementatierichtlijnen voor open access van wetenschappelijke publicaties. Zie hiervoor de website van cOAlition S

Meer informatie

• Download powerpointpresentatie van Mario Malički en Gerben ter Riet
• Website cOAlition S
• NWO-bericht: Openbare consultatie richtlijnen Plan S