ELSI Servicedesk: doorgeefluik én ondersteuner van debat

Wat was de aanleiding voor de ELSI Servicedesk?

‘Rond genetisch onderzoek leven veel vragen, bijvoorbeeld over het verzamelen, delen, archiveren en analyseren van lichaamsmaterialen en data. Mensen uit het veld kunnen op de site informatie vinden en hun vragen bij ons stellen. Het gaat om onderzoekers, maar ook om zorgverleners, patiëntvertegenwoordigers en beleidsmakers. Onze specialisten, zoals ethici en gezondheidsjuristen, bieden antwoorden. De vragen en antwoorden komen via de site ook zo snel mogelijk beschikbaar voor andere geïnteresseerden.’

Wat is de rol van Health-RI?

‘Health-RI staat voor ‘Health Research Infrastructure’, een nationale infrastructuur voor gezondheidsdata, beelden en monsters, compleet met voorzieningen voor een optimaal gebruik daarvan. Met een bijdrage vanuit het Nationaal Groeifonds wordt deze infrastructuur nu uitgebreid, inclusief diensten aan onderzoekers en andere partijen. Zo kunnen we onze servicedesk verder uitbouwen. Health-RI zet in het zogeheten ‘obstakelverwijdertraject’ onder meer in op goede integrale, sectorale wetgeving. En op transparantie en een nationaal zeggenschapsregister om burgers en patiënten de regie te geven rond het delen van hun gezondheidsgegevens voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie. Wij delen actuele informatie en kennis met het veld en kunnen aan onze collega’s binnen Health-RI weer teruggeven wat er leeft. Waar zitten hobbels, wat gaat juist goed en hoe kunnen we die praktijkkennis gebruiken voor verbeteringen, ook binnen het obstakelverwijdertraject?’

Hoe reageert dat veld op de ELSI Servicedesk?

‘Elke maand wordt onze website zo’n 2.000 keer bekeken. Het gaat vooral om onderzoekers, maar ook om mensen in ondersteunende functies, zoals wetenschapscoördinatoren of datamanagers. We krijgen gemiddeld zes vragen per maand binnen. Denk aan verzoeken om een template voor afspraken over wat je mag doen met het materiaal, wie het mag gebruiken en wanneer het weer terug moet naar waar het is verworven. Bij de start in juli 2018 kregen we veel vragen over de toen net geïntroduceerde privacywetgeving. Dat thema blijft relevant. Maar nu zijn er ook veel vragen over de herziene Gedragscode Gezondheidsonderzoek van COREON. Hoe ga je om met zeggenschap van studiedeelnemers? Mag je materiaal en data ook gebruiken voor ander onderzoek dan waarvoor je informed consent hebt verkregen? Mensen kloppen daarnaast aan met maatschappelijke of ethische vraagstukken. Denk hierbij aan de kwestie hoe je met nevenbevindingen omgaat.’

Een wens is om vanuit onze landelijke positie de regionale ondersteuning rond ELSI-vragen te verbeteren, aansluitend bij de structuur van Health-RI met hun centrale hub en acht regionale knooppunten

Wat zijn jullie ambities voor de toekomst?

‘De ELSI Servicedesk voorziet duidelijk in een behoefte. En onze aanpak om vragen te beantwoorden en de verzamelde kennis breed beschikbaar te stellen werkt goed. We volgen de ontwikkelingen op de voet en passen de content daar ook op aan. Een wens is om vanuit onze landelijke positie de regionale ondersteuning rond ELSI-vragen te verbeteren, aansluitend bij de structuur van Health-RI met hun centrale hub en acht regionale knooppunten. Die zijn ondergebracht bij de zeven umc’s plus de regio Eindhoven. We zijn in gesprek hoe wij de regionale ELSI-coördinatoren optimaal kunnen bijstaan om harmonisatie te verbeteren. Op deze manier willen we ons bereik vergroten en onze dienstverlening verder uitbreiden.’

Willen jullie ook een rol spelen in het maatschappelijk debat?  

‘Onze rol is vooral om informatie te verzamelen en kennis te delen. Door een doorgeefluik te zijn, kunnen we goed bijdragen aan de beoogde harmonisatie. Maar dit is intussen ook een veld waarin verschillende opvattingen leven rond maatschappelijke en ethische vragen en de interpretatie van wet- en regelgeving. Wij kunnen de breedte van die opvattingen signaleren en zo het debat voeden. Ik zie een rol voor ons om deze discussie te faciliteren. Op een online workshop over bescherming van patiëntgegevens kwamen maar liefst 250 mensen af. Dat tekent wel dat zo’n thema erg leeft.’

Wat is voor jou een belangrijke geleerde les?

‘In dit veld zijn we het erover eens dat er meer harmonisatie nodig is. We lopen in de praktijk tegen verschillen in interpretatie van wetgeving aan. Met name multicenter-onderzoek is lastig als elke partij na zorgvuldige afweging andere conclusies trekt. Dan wordt data uitwisselen immers wel erg ingewikkeld. Mijn belangrijkste les: het is cruciaal samen stappen te blijven zetten om de harmonisatie verder te versnellen.’