Bij mensen met hiv

Anna Roukens werkt aan het COVIH-programma samen met Kees Brinkman, Casper Rokx en Bart Rijnders. Zij worden ondersteund door Katie Hensley (Erasmus MC, promovendus) en Hanka Steggink (OLVG, projectcoördinator) en recent is ook Marlou Jonkees (Erasmus MC, promovendus) aangesloten.

Een infectie met hiv kan het afweersysteem aantasten. Hierdoor kunnen mensen met hiv sneller last krijgen van bepaalde infecties dan mensen zonder afweerstoornis. Ook zijn zij, in vergelijking tot mensen zonder afweerstoornis, soms minder goed beschermd na een vaccinatie. De mate waarin iemand reageert op een vaccin, de vaccin-respons, hangt af van meerdere factoren. Zo verschilt dit per vaccin, maar uiteraard ook per persoon en de ernst van de afweerstoornis die zij hebben.

Het is dus moeilijk om te voorspellen hoe goed iemand reageert op een COVID-19 vaccinatie. In de studie COVIH, wat staat voor ‘SARS-CoV-2 vaccination response in people living with HIV’, wordt hier onderzoek naar gedaan. Het doel van dit onderzoek is om te kunnen voorspellen wie van de mensen met hiv beschermd zal zijn na de standaard COVID-19 vaccinaties, en wie een derde prik, of zelfs meer, nodig zal hebben.

Om erachter te komen hoe goed mensen met hiv beschermd zijn na COVID-19 vaccinaties, is er bij een groot aantal van hen bloedonderzoek uitgevoerd. Via 22 hiv-behandelcentra in Nederland werden patiënten uitgenodigd om bloed af te geven voor en na vaccinatie. Op deze manier kon er worden gemeten hoeveel antistoffen tegen SARS-CoV-2, het virus dat COVID-19 veroorzaakt, er in hun bloed zat na vaccinatie. De meting vóór de eerste vaccinatie doen we om zeker te zijn dat iemand niet al eerder COVID-19 heeft gehad. Door COVID-19 door te maken maakt je lichaam antistoffen aan. Als iemand voor de vaccinatie al antistoffen in zijn of haar bloed had kon die persoon niet meedoen, want dat zou de uitkomst van het onderzoek verstoren.

De deelnemers werden bij hun huisarts of bij de GGD gevaccineerd. Hierdoor was er een variatie in de vier vaccinsoorten. Voordat het onderzoek begon wisten we natuurlijk nog niet dat de vaccins van Janssen en AstraZeneca minder gegeven zouden worden dan de vaccins van Pfizer en Moderna, dus daar kunnen we misschien iets minder over zeggen als het onderzoek afgerond is.

Eén van de leukste dingen aan het onderzoek is het enthousiasme van de patiënten en van de mede-onderzoekers uit alle hiv-behandelcentra. Iedereen wilde meteen meedoen, waardoor sommige groepen van patiënten, bijvoorbeeld van een bepaalde leeftijd, of met een bepaalde mate van afweerstoornis, al heel snel vol zaten. We wilden in het onderzoek een weergave van de mensen met hiv zoals die in Nederland zijn. In Nederland is bijvoorbeeld 20% vrouw, dus in het onderzoek wilden we ook ongeveer 20% vrouwen.

De uitkomsten van het onderzoek verwachten we in oktober 2021 en daarmee kunnen we een goed advies geven over de COVID-19 vaccinatie bij mensen met hiv. We verwachten dat een groot deel van de patiënten wel beschermd zal zijn tegen COVID-19 na vaccinatie, maar zeker ook een aantal niet. Voor deze laatste groep mensen komt een vervolgonderzoek waarbij we een extra vaccinatie gaan geven.

Bekijk hier alle blogs uit de blogserie.

Over het COVID-19 programma vaccinstudies

Eind 2020 heeft ZonMw in samenwerking met het RIVM in opdracht van het ministerie van VWS het deelprogramma COVID-19 Vaccinstudies opgezet. Dit programma richt zich op de ontwikkeling van kennis die direct bruikbaar is voor behandelaars en patiënten,  en kan bijdragen aan besluitvorming over de inzet van COVID-19 vaccins in Nederland. In december 2020 startte de subsidieronde ‘Urgente onderzoeksvragentraject vaccinstudies’. Het onderzoek richt zich hierbij op de optimalisatie van COVID-19 vaccinatie bij kwetsbare groepen. Er zijn 8 studies gefinancierd die onderzoek doen naar COVID-19 vaccinatie bij patiënten met een verstoord immuunsysteem door bijvoorbeeld aanleg, ziekte, medicatie, of transplantatie.

Tekst:  Anna Roukens
Eindredactie: COVID-team ZonMw