´Verdiep je nu in de IVDR als jouw diagnostische test straks breed gebruikt moet worden´

Bij het ontwikkelen van voorspellende diagnostische tools en andere in-vitro diagnostica (IVD’s) moeten onderzoekers nu al anticiperen op nieuwe regelgeving, zeggen Maartje van der Avert en Kees Maquelin van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Eind mei 2022 moeten bedrijven en instellingen hun producten en procedures aan deze nieuwe In Vitro Diagnostic Regulation (IVDR) hebben aangepast.

´Als individuele onderzoeker verdiep je je wellicht liever in de biomedische of technische aspecten van het in-vitro diagnosticum dat je ontwikkelt dan in nieuwe Europese regelgeving omtrent het op de markt brengen en houden van zo´n test. Maar je organisatie moet daar wél mee bezig zijn als het betreffende IVD in de toekomst ook gebruikt moet gaan worden. Zie het maar als een randvoorwaarde die goed geregeld moet zijn´, stelt Maartje van der Avert, die zich als coördinator implementatie van onder meer de nieuwe IVDR bij het ministerie van VWS de laatste jaren in de nieuwe Europese regelgeving heeft verdiept. Graag deelt zij haar kennis over de IVDR met iedereen die belang heeft bij in-vitro diagnostica (IVD’s). Dus ook met de medische onderzoeksinstellingen die dergelijke testen waarmee monsters afkomstig uit het menselijk lichaam buiten het lichaam worden onderzocht (helpen) ontwikkelen, ook als ze deze enkel ´in eigen huis´ toepassen. Ze doet dit samen met Kees Maquelin, die als senior inspecteur bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd fabrikanten van IVD’s, maar ook onderzoeksinstellingen die zulke testen ontwikkelen, in de toekomst aan de nieuwe wet zal houden.

Ontwikkeling voorspellende diagnostiek

Binnen het ZonMw-programma Personalised Medicine worden momenteel de nodige voorspellende diagnostische tools ontwikkeld om te komen tot nauwkeuriger, meer individuele diagnostiek, om medicatie gerichter in te zetten en te voorspellen welke patiënt goed of minder goed reageert op bepaalde geneesmiddelen. Of het nu gaat om biomarkers, machine learning algoritmes of andere diagnostische tests, per 26 mei 2022 is de IVDR op alle in-vitro diagnostica van toepassing. ´De impact van de IVDR is een stuk groter dan de regelgeving die eraan vooraf ging´, benadrukt inspecteur Maquelin. Een belangrijke verandering is het classificatiesysteem voor IVD’s dat gaat zorgen voor een indeling op basis van de risico´s voor het individu en voor de samenleving wat betreft de wetenschappelijke deugdelijkheid en de analytische en diagnostische prestaties van het betreffende IVD. In de huidige wetgeving gebeurt dat op basis van een uitputtende lijst waarop onder andere testen voor HIV en prostaatkanker individueel staan vermeld. Nadeel van die aanpak was dat de regelgeving per definitie achter liep bij de innovaties op het gebied van diagnostiek.
Maquelin: ´In de IVDR is dat ondervangen door een vast, vierledig risico-classificatiesysteem. IVD’s die worden ingedeeld in de hogere klassen B, C en D dienen allemaal onafhankelijk getoetst te worden door een notified body, een aangemelde instantie. In de praktijk zal dat nodig zijn voor naar schatting tachtig tot vijfentachtig procent van alle in-vitro diagnostica die op de markt zijn en worden gebracht.´

'Een belangrijke verandering is het classificatiesysteem voor IVD’s dat gaat zorgen voor een indeling op basis van de risico´s voor het individu en voor de samenleving wat betreft de wetenschappelijke deugdelijkheid en de analytische en diagnostische prestaties van het betreffende IVD.'

Uitzondering

Van der Avert: ´De IVDR voorziet wel in een uitzondering voor in-vitro diagnostica die geheel in eigen huis worden ontwikkeld en toegepast, zoals in de praktijk in sommige zorginstellingen zoals academische medische centra nu gebeurt. Die procedures en producten moeten voldoen binnen het kwaliteitssysteem van de instelling, er moet een goed gedocumenteerde rechtvaardiging bestaan voor de uitzonderingspositie en het IVD moet anders of beter zijn dan eventueel reeds op de markt beschikbare alternatieven.´
´Wel moet het gebruikte kwaliteitssysteem volgens de IVDR aan bepaalde minimale eisen voldoen´, vult Maquelin aan. ´En zodra een in eigen huis ontwikkelde IVD aan een andere rechtspersoon wordt afgeleverd, moet deze onverkort voldoen aan de IVDR.´ Dat geldt dus ook voor IVD’s die met stimulering van het Personalised Medicine programma van ZonMw geschikt worden gemaakt voor geharmoniseerd gebruik in zoveel mogelijk klinieken.

Klinisch bewijs

Bij de evaluatie van IVD’s beoordelen de aangemelde instanties, die op dit moment overigens alle nog in het aanmeldingstraject verkeren, niet alleen de wetenschappelijke en analytische validiteit en betrouwbaarheid, maar ook de klinische performance van de test in kwestie. Maquelin: ´Er zullen de komende jaren een heleboel meer klinische studies met IVD’s moeten worden gedaan.´ Dat geldt ook voor de zogenoemde companion diagnostics, diagnostica die ontwikkeld en gebruikt worden om de werking en bijwerking van bepaalde geneesmiddelen bij individuele patiënten te monitoren.
Van der Avert voorziet dan ook dat de markt voor IVD’s door de nieuwe regelgeving sterk in beweging zal komen en dat een aantal jaren zal blijven. ´In het licht van de veel grotere onderzoeksinspanning is te verwachten dat fabrikanten hun portfolio aan in-vitro diagnostica opnieuw zullen beoordelen. Dat zal het aanbod van in-vitro diagnostica veranderen. Bepaalde IVD’s zullen zo misschien van de markt verdwijnen. Aan de andere kant ontstaat juist ruimte voor innovatieve nieuwe ontwikkelingen.´

Documentatie op orde

Mei 2022 lijkt misschien nog ver weg. De Europese Commissie moet de aangemelde instanties nog aanwijzen die de meeste IVD’s onafhankelijk zullen gaan toetsen. En elders in Europa is ook nog geen concrete ervaring met de implementatie van de nieuwe IVDR waar onderzoeksinstellingen van kunnen leren. ´Toch kunnen instellingen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van IVD’s al wel anticiperen op wat op hen af komt´, stelt Van der Avert. ´Ga dus nu al zorgen dat je documentatie op orde is.´

Analyseer impact

´Weten dát de nieuwe IVDR bestaat, is niet genoeg´, vindt ook Maquelin.´ Ga ´m lezen en analyseer welke impact deze dwingende regelgeving gaat hebben op jouw handelen.´ ´Wij komen op bijvoorbeeld congressen en via andere communicatiekanalen van vakverenigingen en instellingen hier ook graag meer over vertellen´, biedt Van der Avert aan.
Maquelin verwijst daarnaast naar de nodige informatie die al online beschikbaar is. ´Zo heeft de Europese Commissie een aantal factsheets gepubliceerd. Op het eerste gezicht lijken die vooral nuttig voor fabrikanten van IVD´s, maar ze bevatten ook voor zorg- en onderzoeksinstellingen nuttige informatie.´

Meer informatie:

Tekst: Harmen Kamminga