Lacunes en tegenstrijdigheden eerder aan het licht door thematische wetsevaluatie

Thematisch evalueren van wetten heeft duidelijk meerwaarde maar kent ook valkuilen. Dat blijkt uit het rapport ‘Zelfevaluatie programma Thematische Wetsevaluatie: opbrengsten en gebruik’.

In 2015 ontvingen Pro Facto en het WODC van ZonMw de opdracht om het programma Thematische Wetsevaluaties te evalueren. Inmiddels zijn er in het programma 4 thematische wetsevaluaties uitgevoerd: Wilsonbekwaamheid en vertegenwoordiging, Zelfbeschikking, Toezicht en Gedwongen zorg.

Systeem van wettelijke regelingen centraal

In dit type evaluatie staat niet één wet maar het systeem van wettelijke regelingen rond een zorgthema centraal. Deze overstijgende juridisch-empirische benadering is binnen Nederland maar ook internationaal vernieuwend te noemen.

Uitkomsten

Uiteraard zijn er onderlinge verschillen tussen de 4 Thematische Wetsevaluaties. Gemeenschappelijke kenmerken zijn:

• In alle 4 gevallen was sprake van een robuust totstandkomingsproces, mede toe te schrijven aan de vaste selectie- en begeleidingsprocedures van ZonMw.
• Het ging om 4 adequate evaluaties in termen van aanpak en rapportage; stroomlijning van de (vele) aanbevelingen is echter een aandachtspunt.
• De bruikbaarheid van de Thematische Wetsevaluaties is bevorderd door valorisatie en verspreiding via secundaire publicaties en presentaties – relevant voor wetenschap en praktijk en ook zeker voor beleidsmakers. 
• Een stimulerende factor in het gebruik van Thematische Wetsevaluaties is de betrokkenheid van en interactie met de potentiële gebruikers, direct vanaf het begin. Voorwaarde voor het opnemen van thematische inzichten in wetgeving en beleid is wel, dat politiek en ambtelijke organisaties daar welwillend tegenover staan.   

ZonMw kan de bruikbaarheid van de thematische wetsevaluaties (verder) bevorderen, door:

• Het evaluatieonderzoek een goed afgebakende focus mee te geven.
• De trajecten goed te timen in relatie tot de (door)ontwikkeling van beleid en wetgeving.

Conclusie

De eindconclusie is dat het thematisch evalueren van wetgeving duidelijk meerwaarde heeft, maar ook valkuilen kent. Door wetgeving met elkaar in verband te brengen komen lacunes en tegenstrijdigheden eerder aan het licht. Bovendien kan dan de weg naar wetsystematische verbetering worden ingeslagen. Voor de ‘ontvangende’ departementen is daarvoor wel een voorwaarde dat ook daar meer thematisch en minder verkaveld wordt gedacht.

Meer informatie

• ZonMw-programma Evaluatie Regelgeving